Αληθινά ψέματα!

«Αν κλείσεις την πόρτα σου στην κάθε πλάνη, θ’ αφήσεις έξω και την αλήθεια» Ταγκόρ.

«Τι είναι αλήθεια(;) είπε αστειευόμενος ο Πιλάτος και δεν περίμενε να πάρει απάντηση»…Έτσι ξεκινά το δοκίμιό του για την αλήθεια ο Φράνσις Μπέικον. Ποιος θα μπορούσε να ορίσει την αλήθεια αν όχι ο Ιησούς; Ακόμα κι εκείνος παγιδεύτηκε από την ερώτηση του Ρωμαίου έπαρχου.

Οι άνθρωποι, στην προσπάθεια τους να δημιουργήσουν, ποτέ δεν αμφέβαλλαν για τη ματαιοδοξία τους. Η ιδέα του Ντελακρουά ότι το ειπωμένο εξακολουθεί να μην είναι αρκετό συντρόφευε όλους τους καλλιτέχνες και τους συγγραφείς ανά τους αιώνες. Η μεγάλη πλειοψηφία ωστόσο των ανθρώπων υπάκουσε και διδάχτηκε να φοβάται τις σκέψεις της, να νιώθει ενοχές για τον εαυτό της.

Ο Καντ γράφει: «Η εξωτερική βία που αφαιρεί από τους ανθρώπους την ελευθερία να ανακοινώνουν τις σκέψεις τους, παίρνει από αυτούς την ελευθερία να σκέπτονται». «Το δικαίωμα να εκφράζουμε τις σκέψεις μας έχει κάποια σημασία μόνο στην περίπτωση που μπορούμε να έχουμε δικές μας σκέψεις» συμπληρώνει ο Έριχ Φρομ. Είμαστε τελικά ή όχι ικανοί για την αλήθεια; Είμαστε αποφασισμένοι να σηκώσουμε το βάρος της; Να έχουμε δικές μας σκέψεις και να σκεφτόμαστε για λογαριασμό μας;

Μοιραία τις περισσότερες φορές αρκούμαστε στην πρώτη μας σκέψη ή στην πληροφορία που μας έρχεται από τα Μ.Μ.Ε, όπως στις κοινωνικές μας συναναστροφές επιλέγουμε την πρώτη εντύπωση. Δεν είναι απαραίτητα λανθασμένη, δεν είναι απαραίτητα και η σωστή. Να σκέφτεσαι όμως λέει ο Καστοριάδης «σημαίνει να μπαίνεις στο λαβύρινθο. Να χάνεσαι στους διαδρόμους που υπάρχουν επειδή τους σκάβουμε συνέχεια. Να γυρίζεις πίσω στο τέλος ενός αδιεξόδου που η είσοδος του έχει κλείσει πίσω από τα βήματά μας. Ώσπου τέλος χωρίς να ξέρουμε το πώς, τα μικρά κυκλικά βήματά μας δημιουργούν ποθητά ανοίγματα στον τοίχο». Θα αφιερώναμε ποτέ τόσο χρόνο για μιαν αλήθεια και μάλιστα στενάχωρη; Θα έπρεπε χωρίς αμφιβολία να κουβαλάμε μέσα μας μια μικρή αλλά απαραίτητη δόση μαζοχισμού.

Τον 19ο αιώνα ο Τόκβιλ έπρεπε να ταξιδέψει στην Αμερική για να τη γνωρίσει και να γράψει για τη δημοκρατία της. Εμείς δε χρειάζεται πια να γυρίσουμε όλο τον κόσμο για να γνωρίσουμε τους ανθρώπους και να μάθουμε για τα βάσανα και τις συμφορές που προκαλούν στους συνανθρώπους τους. Ενδεχομένως να μη χρειάζεται καν να σηκωθούμε από τον καναπέ μας για να συνειδητοποιήσουμε όλα όσα θα θέλαμε να γνωρίζουμε για αυτούς. Γρήγορα ωστόσο βρίσκουμε προτιμότερο να παραδώσουμε την ελευθερία μας στην αδυναμία της. Κάτι διαφορετικό, θα απαιτούσε από μας μια δράση για την οποία δεν θα είχαμε τελικά το κουράγιο και το χρόνο. Αυτή είναι τουλάχιστον η επίσημη δικαιολογία μας.

«Ο δρόμος της αλήθειας περνάει πάνω από ένα σκοινί, που δεν είναι τεντωμένο σε μεγάλο ύψος, αλλά ακριβώς λίγο πιο πάνω από τη γη. Φαίνεται περισσότερο να προορίζεται για να σκοντάφτουν οι άνθρωποι, παρά να βαδίζουν πάνω σ' αυτό», γράφει ο Κάφκα που παραδέχεται ότι η πνευματική εργασία αποσπά τον άνθρωπο από την κοινότητα των ανθρώπων. Μπορούμε όμως να υποφέρουμε μια ζωή ερήμην των φίλων και συντρόφων μας; Μιλώντας για τις προκαταλήψεις του νου που σε εμποδίζουν να δεις καθαρά την εικόνα η Χάνα Άρεντ γράφει ότι «μια παντελής έλλειψη προκατάληψης θα απαιτούσε υπεράνθρωπη εγρήγορση». Ο Χέγκελ θεωρούσε ότι η αλήθεια βρίσκεται στη δημιουργική σύνθεση που συμφιλιώνει τη θέση και την αντίθεση. Ο Γκράμσι θα πει:« Η πιο τετριμμένη αλήθεια δεν έχει ειπωθεί ποτέ τόσες φορές όσες είναι αρκετές για να γίνει αρχή και ερέθισμα για πράξη σε όλους τους ανθρώπους».

Η αλήθεια θα χρειαζόταν μια ολόκληρη ζωή για να την πεις, να είσαι συνεχώς στη διάθεση του κόσμου, να βρίσκεις χρόνο για τους άλλους, να θυσιαστείς όπως ο Ίκαρος πλησιάζοντας τον ήλιο. Η αλήθεια, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχει, δε θα μπορούσε να ειπωθεί με τον τρόπο που θα της άξιζε. Ακόμα κι αν υπήρχε, δε θα έβρισκε τα λόγια. Σε μια εποχή όμως που μας παρέχονται όλες οι πληροφορίες, θα ήταν ανόητο για τον κόσμο να παραβλέπει την αλήθεια των άλλων. Ο στόχος μετά από τόσο πόνο είναι να ταιριάξουμε τις αλήθειες μας. Να συμφωνήσουν οι καρδιές μας. Τις περισσότερες φορές φαίνεται περισσότερο να μας νοιάζει να επικρατήσει η γνώμη μας ή να έχει συντελεστή βαρύτητας η ψήφος μας...

Μια αλήθεια θα έπρεπε να παίρνει τη μορφή της έχοντας ως θέα τα βάσανα των άλλων. Εσύ θα κατέγραφες αυτό που θα ‘βλεπες και θα το δούλευες υπομονετικά με τα χρώματα και τα πινέλα σου. Η αλήθεια θα πόζαρε και θα περίμενε από εσένα να γίνεις ο ιδιοφυής ζωγράφος της, να κουμπώσεις πάνω της τη συνείδησή σου. Ίσως να περνούν τα χρόνια και να κουράστηκες με την υποψία ότι δεν κοιμάσαι μαζί της. Δεν αποκλείεται όμως κάποια μέρα να σε ξυπνήσει αυτή. Για να σου ξαναξεφύγει. Εξάλλου, η πιο θαυμάσια ευκαιρία που σου προσφέρει η ζωή είναι να γίνεις άνθρωπος(Μίλερ) ή να αποτύχεις καλύτερα(Μπέκετ).

Κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος όταν τον έριχνε ο Θεός στη γη. Η ζωή από την πρώτη στιγμή προσπαθεί να σε πείσει για την αξία της και ξεκινάει να σε βασανίζει. Αν καταφέρεις να της πάρεις κάτι την ώρα που δεν κοιτάει, θα ήσουν ανάμεσα στους ευτυχείς χαμένους. Μπορεί σε όλα αυτά να έχουμε άδικο;

Ασφαλώς! Εμείς που θέλουμε ο κόσμος να σαγηνεύεται με σύνεση πιθανότατα σφάλλουμε. Ίσως η ζωή μπορεί να βιωθεί μόνο σαν παραμύθι. Η επίγνωση είναι μια ανυπόφορη τιμωρία. Μερικοί δε θα ρίσκαραν με τίποτα την άγνοιά τους. Θα ήταν απώλεια αναντικατάστατη. Μια άγνοια που δυστυχώς για αυτούς δεν μπορεί να φορεθεί επιτυχώς μετά από κάποια ηλικία. Έχουμε κι άλλες υποχρεώσεις στη ζωή εκτός από το να αδιαφορούμε.

Η αλήθεια είναι παρ'όλα αυτά ζήτημα αντοχής. Και αδιάκοπης επεξεργασίας. Για να αλλάξει ο κόσμος, ένα είναι σίγουρο: Θα διαλέγαμε τα παιδιά. Είναι τα πλέον κατάλληλα για την αποστολή. Θα μας ψιθύριζαν τα μυστικά τους, θα μας παρείχαν τον εξοπλισμό τους σε παιχνίδια και χαμόγελα και θα εξαπολύαμε θαύματα. Τίποτα δε μένει κρυφό στην κρίση των παιδιών και στο φως της νύχτας. Με τη βοήθειά τους, θα κατεβάζαμε αστέρια απ’ το πατάρι.

Ο Χένρι Μίλερ γράφει: «Είναι απείρως καλύτερο καθώς η ζωή οδεύει προς την τελειότητα του θανάτου να ‘σαι μια σκέτη ανάσα, μια φούχτα πρασινάδα, λίγος καθαρός αέρας, μια λίμνη διάφανο νερό, κι είναι πολύ πιο καλό να δέχεσαι σιωπηλά τους ανθρώπους και να τους αγκαλιάζεις γιατί δεν υπάρχει καμία απάντηση να τους δώσεις στα ερωτήματα που τους κάνουν να τρέχουν φρενιασμένοι στους δρόμους». Δεν βρήκα καλύτερο επίλογο.


Υ.Γ: «Αν λες την αλήθεια, ένα είναι βέβαιο», λέει ένας εκπληκτικός αφορισμός του Όσκαρ Ουάιλντ, «αργά ή γρήγορα θα σε ανακαλύψουν». Ο κύριος Κωνσταντίνος Παπανικολάου αν και είμαι νέος, δε με καταδίκασε. Άκουσε αυτό που είχα να του πω. Διαθέτει την ευαισθησία και τη γενναιοδωρία που θα περιμέναμε από όλους τους ανθρώπους. Τι κρίμα να μην εμφανίζονται πιο συχνά στο δρόμο μας. Τον ευχαριστώ πολύ. Ωστόσο δηλώνω αθώος. Είπατε ότι έγραψα την αλήθεια. Τελικά μια τόσο βαριά κατηγορία δε θα την άντεχα. Σας ζητώ να την αποσύρετε.