Ο Μαρξ στο Μπούχενβαλντ

Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είχε πράγματι λάβει χώρα στη ζωή μου ανάμεσα σ’αυτές τις χρονολογίες: 1941-1943. Είχα ανακαλύψει το φιλοσοφικό έργο του Καρλ Μαρξ. Είχα νιώσει να περνά πάνω σ’όλες μου τις ιδέες, αλλά και στον τρόπο μου να υπάρχω μες στον κόσμο, η ανατρεπτική πνοή του Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος, πραγματικός ανεμοστρόβιλος.

Δεν ξέρω πώς να εξηγήσω σ’ένα νεαρό σήμερα, ούτε ξέρω αν είναι δυνατόν, ούτε καν αν είναι ωφέλιμο, για ένα αγόρι δεκαεφτά χρονών, τελειόφοιτο στην τάξη της φιλοσοφίας-τώρα που ο κομμουνισμός δεν είναι πια παρά μια κακή ανάμνηση, ή το πολύ-πολύ αντικείμενο της αρχαιολογικής έρευνας, πώς λοιπόν να τον κάνω να νιώσει μ’όλη του την ψυχή, μ’όλο του το σώμα, αυτό που στάθηκε για μιαν ολόκληρη γενιά που πατούσε τα είκοσι στην εποχή της μάχης του Στάλινγκραντ η ανακάλυψη του Μαρξ.

Τι λαίλαπα, τι δυνατότητα εφευρετικότητας και ευθύνης για το πνεύμα, τι ανατροπή όλων των αξιών, όταν έπεφτε κανείς στον Μαρξ, αφού είχε διαβάσει λίγο Νίτσε, Τάδε Έφη Ζαρατούστρας, Η γέννηση της τραγωδίας, Γενεαλογία της Ηθικής… Γαμώ το, τι γεροντικά που φάνταζαν όλα αυτά! Τι χαρά να ζεις, να διακινδυνεύεις, να καις τα καράβια σου, να τραγουδάς μες στη νύχτα φράσεις από το Μανιφέστο!

Όχι, ασφαλώς είναι αδύνατον! Ας λησμονήσουμε λοιπόν, ας τελειώνουμε με τη διεργασία του πένθους, ας απομακρυνθούμε απ’αυτόν τον Μαρξ που έχουν θάψει οι Μαρξιστές σ’ένα ματωμένο σάβανο ή σε μια διαρκή προδοσία. Αδύνατον να μεταδώσει κανείς το νόημα και τη γνώση, τη γεύση και τη φλόγα αυτής της ανακάλυψης του Μαρξ από έναν δεκαεφτάχρονο έφηβο, στο Παρίσι της Κατοχής, άμυαλη εποχή, όπου πηγαίναμε παρέες-παρέες να δούμε τις Μύγες του Σαρτρ, ν’ακούσουμε αυτό το κάλεσμα ελευθερίας του τραγικού ήρωα, όπου, αφού είχαμε πια διαβάσει όλα τα βιβλία, άνθιζε ξάφνου στις ψυχές μας η ανάγκη να πάρουμε τα όπλα.

Χόρχε Σεμπρούν, Ο Νεκρός που μας χρειάζεται, Εξάντας, Μετάφραση: Οντέτ Βαρών-Βασάρ.