(Ένας νεαρός συνομιλεί με τον Παναγούλη)
Οι θεαματικές χειρονομίες, οι προσωπικοί ηρωισμοί, δεν αφήνουν ποτέ το σημάδι τους πάνω στην πραγματικότητα: είναι εκδηλώσεις μια προσωπικής και επιπόλαιης περηφάνιας, καθαροί ρομαντισμοί, ακριβώς επειδή παραμένουν μέσα στα όρια της ιδιοτυπίας. Δυστυχώς οι Έλληνες ήταν δάσκαλοι σε αυτό, υπήρχε κι ένα κείμενο του Μπέρναρντ Ράσελ πάνω σ’αυτό το θέμα, λοιπόν: Ο Ράσελ υποστήριζε ότι οι πολίτες της ελληνικής πόλης εμψυχώνονταν από έναν πρωτόγονο πατριωτισμό, δηλαδή απερίσκεπτο κι όχι φρόνιμο. Η δύναμη των παθών τους οδηγούσε βέβαια σε προσωπικές επιτυχίες, αλλά αυτές οι επιτυχίες δεν χρησίμευαν σ’όλη την πολιτεία και τελικά γίνονταν σύμβολα πολιτικής ανικανότητας. Άλλωστε δεν χρειαζόταν ο Ράσελ για να καταλάβει κανείς ότι το μεγάλο παράδειγμα δεν εξυπηρετεί στην κινητοποίηση των μαζών, ότι μάλλον τις αποθαρρύνει γιατί καθώς αυτές νιώθουν περιορισμένες και φοβισμένες μπρος στην αξία του ενός ή των λίγων, μπλοκάρονται σ’ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας. Συμπέρασμα, η θυσία του ήρωα είναι μια πράξη εγωισμού. «Εγωισμού;» Η ερώτησή σου ήχησε ξερή σα χαστούκι. «Ναι, μια πράξη εγωισμού. Ή θα ‘πρεπε να πω ναρκισσισμού. Και σίγουρα, λάθος». «Ναρκισσισμού; Λάθος;» Και αυτή τη φορά η ερώτηση ακούστηκε σα μαστιγιά. «Ναι, Αλέκο, λάθος. Αποφασίζεις να κάνεις ξανά το λάθος που έκανες πριν πέντε χρόνια: εξήγησα κιόλας ότι οι δικτατορίες δεν εξαλείφονται με τους προσωπικούς ηρωισμούς ή την εξόντωση ενός τυράννου από έναν. Εξαλείφονται διαπαιδαγωγώντας τις μάζες στην οργανωμένη μάχη, στη συλλογική εξέγερση. Αλλιώς μόλις πεθάνει ένας τύραννος, έρχεται ένας άλλος κι όλα ξαναγίνονται σαν πρώτα».
Είδα τα δόντια σου να δαγκώνουν με δύναμη την πίπα. «Έτσι εγώ δεν εξυπηρετώ σε τίποτα, δεν εξυπηρετώ σε τίποτα». «Δε λέω αυτό Αλέκο, εγώ θέτω ένα ιδεολογικό ερώτημα, εξετάζω το πράγμα από την ιδεολογική, τη λογική του σκοπιά. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχει μεγάλη δόση κενοδοξίας στον ήρωα!» «Κενοδοξίας;» ‘Ένα πήδημα, το δικό σου, κι έπειτα κάτι σαν ρόγχος, ο δικός του: τον είχες αρπάξει από τη γραβάτα και του την έστριβες γύρω από το λαιμό. «Άκουσέ με εξυπνάκια! Όποιος δεν έχει αρχίδια χώνεται πάντα κάτω από την ομπρέλα των ιδεολογικών αιτιών! Όποιος δεν έχει πίστη κρύβεται πάντα πίσω από το παραβάν της λογικής! Πού ήσουν εσύ εξυπνάκια, τι έκανες όταν εγώ ήμουν στο κρεβάτι των βασανιστηρίων και περίμενα να τουφεκιστώ; Έγραφες βιβλία για να διαπαιδαγωγήσεις το λαό; Οργάνωνες τις μάζες του 2333; Έξω από δω. Έξωωωω!» ‘Υστερα εγκαταλείφθηκες σε ένα απαρηγόρητο κλάμα.
Οι θεαματικές χειρονομίες, οι προσωπικοί ηρωισμοί, δεν αφήνουν ποτέ το σημάδι τους πάνω στην πραγματικότητα: είναι εκδηλώσεις μια προσωπικής και επιπόλαιης περηφάνιας, καθαροί ρομαντισμοί, ακριβώς επειδή παραμένουν μέσα στα όρια της ιδιοτυπίας. Δυστυχώς οι Έλληνες ήταν δάσκαλοι σε αυτό, υπήρχε κι ένα κείμενο του Μπέρναρντ Ράσελ πάνω σ’αυτό το θέμα, λοιπόν: Ο Ράσελ υποστήριζε ότι οι πολίτες της ελληνικής πόλης εμψυχώνονταν από έναν πρωτόγονο πατριωτισμό, δηλαδή απερίσκεπτο κι όχι φρόνιμο. Η δύναμη των παθών τους οδηγούσε βέβαια σε προσωπικές επιτυχίες, αλλά αυτές οι επιτυχίες δεν χρησίμευαν σ’όλη την πολιτεία και τελικά γίνονταν σύμβολα πολιτικής ανικανότητας. Άλλωστε δεν χρειαζόταν ο Ράσελ για να καταλάβει κανείς ότι το μεγάλο παράδειγμα δεν εξυπηρετεί στην κινητοποίηση των μαζών, ότι μάλλον τις αποθαρρύνει γιατί καθώς αυτές νιώθουν περιορισμένες και φοβισμένες μπρος στην αξία του ενός ή των λίγων, μπλοκάρονται σ’ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας. Συμπέρασμα, η θυσία του ήρωα είναι μια πράξη εγωισμού. «Εγωισμού;» Η ερώτησή σου ήχησε ξερή σα χαστούκι. «Ναι, μια πράξη εγωισμού. Ή θα ‘πρεπε να πω ναρκισσισμού. Και σίγουρα, λάθος». «Ναρκισσισμού; Λάθος;» Και αυτή τη φορά η ερώτηση ακούστηκε σα μαστιγιά. «Ναι, Αλέκο, λάθος. Αποφασίζεις να κάνεις ξανά το λάθος που έκανες πριν πέντε χρόνια: εξήγησα κιόλας ότι οι δικτατορίες δεν εξαλείφονται με τους προσωπικούς ηρωισμούς ή την εξόντωση ενός τυράννου από έναν. Εξαλείφονται διαπαιδαγωγώντας τις μάζες στην οργανωμένη μάχη, στη συλλογική εξέγερση. Αλλιώς μόλις πεθάνει ένας τύραννος, έρχεται ένας άλλος κι όλα ξαναγίνονται σαν πρώτα».
Είδα τα δόντια σου να δαγκώνουν με δύναμη την πίπα. «Έτσι εγώ δεν εξυπηρετώ σε τίποτα, δεν εξυπηρετώ σε τίποτα». «Δε λέω αυτό Αλέκο, εγώ θέτω ένα ιδεολογικό ερώτημα, εξετάζω το πράγμα από την ιδεολογική, τη λογική του σκοπιά. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχει μεγάλη δόση κενοδοξίας στον ήρωα!» «Κενοδοξίας;» ‘Ένα πήδημα, το δικό σου, κι έπειτα κάτι σαν ρόγχος, ο δικός του: τον είχες αρπάξει από τη γραβάτα και του την έστριβες γύρω από το λαιμό. «Άκουσέ με εξυπνάκια! Όποιος δεν έχει αρχίδια χώνεται πάντα κάτω από την ομπρέλα των ιδεολογικών αιτιών! Όποιος δεν έχει πίστη κρύβεται πάντα πίσω από το παραβάν της λογικής! Πού ήσουν εσύ εξυπνάκια, τι έκανες όταν εγώ ήμουν στο κρεβάτι των βασανιστηρίων και περίμενα να τουφεκιστώ; Έγραφες βιβλία για να διαπαιδαγωγήσεις το λαό; Οργάνωνες τις μάζες του 2333; Έξω από δω. Έξωωωω!» ‘Υστερα εγκαταλείφθηκες σε ένα απαρηγόρητο κλάμα.
Οριάνα Φαλάτσι, Ένας Άντρας, Εκδόσεις Εξάντας, Μετάφραση Τασούλας Καραϊσκάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου