Πνευματικό ατύχημα

Η αληθινή συντέλεια του κόσμου είναι η καταστροφή του πνεύματος, η δε άλλη εξαρτάται από το αδιάφορο πείραμα αν μετά την καταστροφή του πνεύματος μπορεί να υπάρχει ένας κόσμος. Καρλ Κράους.

Όλοι είχαμε ακούσει για τις ομαδικές αυτοκτονίες μέσω Διαδικτύου που σχετίζονταν με το τέλος του κόσμου αλλά κανείς δεν είχε φανταστεί ότι η μόδα θα μπορούσε να παρασύρει τον πνευματικό, ότι άνθρωποι των γραμμάτων θα έπεφταν στην παγίδα και θα αποφάσιζαν, αναπάντεχα, να βάλουν τέλος στη ζωή τους. Ακούγαμε, επίσης, και ακούμε ακόμα συχνά ότι πέθανε ένας ποιητής από δω, ότι πέθανε ο τάδε ποιητής από κει και πάντα αναρωτιόμαστε γιατί να αποτελούν τάχα οι θάνατοί τους για τα φιλότεχνα Μίντια είδηση, ενώ δεν ήταν είδηση ποτέ τα ποιήματά τους.

Ο Στεφάν Εσέλ μέσα σε 32 σελίδες εξήγησε στους λαούς τους λόγους για τους οποίους είναι απαραίτητο να αγανακτήσουν. Ισάριθμοι Έλληνες διανοούμενοι υπονόησαν με μια λιτή ανακοίνωση εν είδει κοινοβουλευτικού εκπροσώπου τους λόγους για τους οποίους θα πρέπει να το ξανασκεφτούν. Και προσωπικά διόλου δε με ενοχλεί η μορφή του κειμένου, το οποίο ακριβώς για να σταθεί απέναντι στον λαϊκισμό, γράφτηκε για να λαϊκίσει καλύτερα. Με εξοργίζει η ίδια η ουσία του και ο ρόλος που διεκδικεί να διαδραματίσει, παρόλο που η χρησιμότητά του δεν είναι μεγαλύτερη από αυτή που θα είχε ένα αυτόγραφο. Η ελάχιστη προσπάθεια που διαφαίνεται στην προχειρότητα και τις γενικότητες της δήλωσης θέλω να πιστεύω ότι δεν οφείλεται αποκλειστικά σε πνευματική νωθρότητα, αλλά ότι προσπαθεί, υιοθετώντας τη, να μας μιλήσει για τον εχθρό: την αδιαφορία για την οποία μιλάει ο Γάλλος αντιστασιακός. Με την επίκλησή της μάλιστα στα όνειρα των νέων, όχι μόνο δεν καταφέρνει να τους τιμήσει αλλά τα υποβιβάζει με το να τα τοποθετεί στο εντυπωσιακό φινάλε της. Ορισμένοι τους τουλάχιστον θα έπρεπε να το αποφύγουν. (Αντικοινωνικά είναι τα όνειρα Κική, εσύ το έχεις γράψει, θα τα εμπιστευόσουν ποτέ στον Άδωνι(;) -εκτός κι αν είσαι τελικά η Ευγενία).

Το κάλεσμα για αλλαγή νοοτροπίας σε ανθρώπους που είναι βέβαιο ότι έχουν να κερδίσουν πολλά από το «πείραγμά» της για μερικά χρονάκια είναι σκανδαλιστικό από κάθε άποψη, πόσω μάλλον από τη σκοπιά της διανόησης, και όσο το ξαναδιαβάζω αρχίζω να βάζω στο νου μου το χειρότερο σενάριο: κάποιος τους ανάγκασε να υπογράψουν μετά από βασανιστήρια. Προς Θεού, δεν με κολάζει η σύνεση • με κολάζει η επιταγή της. Η, δε, ειλικρίνεια, κι αυτή λέξη κλειδί της διακήρυξης, ανακατεύεται με την επικοινωνία σε τέτοιο βαθμό ακόμα που φοβάσαι ότι οι πολιτικοί όχι μόνο δεν σκοπεύουν να τη χρησιμοποιήσουν, αλλά καθημερινά διαπιστώνεις ότι δεν μπαίνουν πλέον καν στον κόπο να υποτιμήσουν τη νοημοσύνη σου • την έχουν αφήσει απέξω από τις σκέψεις τους εντελώς. (Το σποτάκι των 20 μηνών για όποιον παρακολουθεί τηλεόραση είναι συγκινητικό, για εκείνον που ενημερώνεται στο Ίντερνετ είναι άκρως προσβλητικό). Με τους 32 φαίνεται να ισχύει η οπτική του Λόντον για τους ακαδημαϊκούς : η χωρίς πάθος αναζήτηση της χωρίς πάθος αλήθειας.

Το πρόβλημα είναι άλλο: Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας δεν έχει συνοδευτεί από την πολυπόθητη υποβάθμιση της αντιληπτικής ικανότητας των πολιτών της. Αν οι 32 είχαν συνεργαστεί προς αυτή την κατεύθυνση αυτά τα χρόνια, η δήλωση πίστης στο πολιτικό σύστημα ως έχει εκ μέρους τους δεν θα αποτελούσε παραφωνία αλλά απλώς η αποφασιστικότερη επιβεβαίωσή της. Στα «Νέα» ήδη άρχισαν μερικοί από αυτούς να εξηγούν τους λόγους που συνυπέγραψαν την έκκληση, αποδεχόμενοι προφανώς την ενοχή τους. Δύο κείμενα πιο κάτω είχα αφήσει μια φράση οδηγό του Βίκτορα Ουγκό: «Δε φτάνει πια να στοχάζεσαι, πρέπει και να αγαπάς. Δεν φτάνει πια να στοχάζεσαι και ν’ αγαπάς, πρέπει να δρας. Δεν φτάνει πια να στοχάζεσαι, ν’αγαπάς και να δρας. Πρέπει και να υποφέρεις». Σε λίγο καιρό κανένα γραπτό, όση αγωνία κι αν επιδείξουν οι συντάκτες του, δεν θα μπορεί να κουμαντάρει την αλήθεια.

Η συνταγή απέτυχε: Η διαθήκη των 32, τούς ξεπέρασε. Αυτόχειρες των γραμμάτων υπήρχαν και θα υπάρχουν, βεβαίως, δεν είναι πρώτη φορά, ούτε η τελευταία. Εκείνοι όμως ταλανίζονταν από πάθη και αυταπάτες • δεν ήταν μπράβοι ενός συστήματος που έχει παραλύσει στην προοπτική της ολοκληρωτικής του κατάρρευσης. Τα συλλυπητήριά τους από προχθές εκφράζουν με κάθε τρόπο οι αναγνώστες των τολμηρών, τι λέω τολμηρών, ριψοκίνδυνων αυτών προσωπικοτήτων. Πρόκειται αναμφίβολα για πνευματική τραγωδία που συνταράσσει το πανελλήνιο και πλήττει, κυρίως, τα μεσαία και τα χαμηλότερα στρώματα. (Η κηδεία τους είχε μεν αρχικά προγραμματιστεί για αύριο στις 2μ.μ στο Α’ Νεκροταφείο, όλα όμως δείχνουν πως θα τελεστεί στα ράφια των βιβλιοπωλείων και των βιβλιοθηκών). Το μόνο παρήγορο είναι πως το τέλος τους το διάλεξαν οι ίδιοι, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της ευθανασίας. Με τον τρόπο αυτό δεν χρειάστηκε να υποφέρουν περισσότερο κοντά μας. Το πένθος, εντούτοις, δεν παύει να είναι βαρύ και δεν ξέρω αν ο ελληνικός λαός μπορεί να αντέξει περισσότερες θυσίες. Όπως και να ‘χει, αθάνατοι φωνάζουν οι νοσταλγοί της σιωπής τους.


Υ.Γ. Σκεφτόμουν χθες ότι πάση θυσία πρέπει να επικρατήσει η μη βία. Δεν μας ‘λείψαν οι νεκροί. Κι όμως. Δεν υπολόγιζα ότι μερικοί θα μας άφηναν από μόνοι τους. Και δεν είναι ότι θα πάψω κάποιους απ’αυτούς να τους διαβάζω. Θα κρατάω απλώς μικρότερο καλάθι.

Υ.Γ1. Οι μοναδικοί διανοούμενοι που αναγνωρίζει ο κόσμος είναι οι οικονομολόγοι, καμία δεκαριά bloggers και άλλοι τόσοι δημοσιογράφοι. Την ευθύνη για την στροφή στην «πένθιμη επιστήμη» φέρουν οι πνευματικοί άνθρωποι που επιτρέπουν στην ύβρι των αγορών να υφίσταται και να γιγαντώνεται. Μπροστά στην τελειοποίηση του οικονομικού ολοκληρωτισμού, θα όφειλαν να συναντηθούν στις πλατείες του διαλόγου για την δημιουργία ενός πανανθρώπινου, μη βίαιου κινήματος, ειδικά τώρα που οι δρόμοι του Διαδικτύου είναι ανοιχτοί ώστε να προσπαθήσουν να πριονίσουν, μαζί με τους λαούς και τους πολιτικούς, το αόρατο χέρι που επεμβαίνει όποτε πεινάσει επιβάλλοντας αδικία, τρόμο και ανέχεια. Δέχομαι τον Χριστιανόπουλο που δήλωσε πρόσφατα πως νιώθει ότι δε θέλουμε απλώς να ξοδεύουμε λιγότερα και γι’αυτό αγανακτούμε. Θα ήθελα να καταλαβαίνει περισσότερο τον κόσμο μας, αλλά σέβομαι τη στάση του. Η ζωή του, η φτώχεια του, μου δίνουν ένα σημείο αναφοράς. Ως ποιητής αληθινός, «επωμίζεται την ευθύνη του εγώ»( Τσοράν). Ενός έντιμου και λιτού εγώ. Δεν κάθεται να συνυπογράφει ανοησίες. Η Ντόρα για να στηρίξει τη σαπίλα, έκανε τουλάχιστον κι ένα κόμμα. Ήταν πιο τολμηρή.

Υ.Γ2. Στο κείμενο των 32 δεν αναφέρεται πουθενά η λέξη Δικαιοσύνη, πιθανότατα επειδή η εφαρμογή της συναντά περισσότερες δυσκολίες απ’ό,τι η «ηγεσία ευθύνης και εθνικής ανασυγκρότησης».