Φαρμακονήσια

Ο Μπρεχτ βρισκόταν στις Η.Π.Α την εποχή των δικών της Μόσχας και, όπως μας λένε, επισκέφτηκε κάποιον που εξακολουθούσε να είναι αριστερός αλλά ήταν αγρίως αντισταλινικός και είχε εμπλακεί για τα καλά στις αντιδίκες υπό την αιγίδα του Τρότσκυ. Η συζήτηση στράφηκε στην έκδηλη αθωότητα των κατηγορουμένων της Μόσχας και ο Μπρεχτ, αφού πρώτα έμεινε πολλή ώρα αμίλητος, εντέλει είπε:« Όσο πιο αθώοι είναι, τόσο πιο πολύ τους αξίζει να πεθάνουν». Η φράση ακούγεται εξωφρενική. Μα τι είπε πραγματικά; Όσο πιο αθώοι από ποιάν άποψη; Από την άποψη για την οποία τους κατηγορούσαν, βέβαια. Και για ποιο πράγμα τους κατηγορούσαν; Για το ότι συνωμότησαν εναντίον του Στάλιν. Συνεπώς, επειδή ακριβώς δεν είχαν συνωμοτήσει εναντίον του Στάλιν, και ήταν αθώοι για το έγκλημα, υπάρχει μια κάποια δικαιοσύνη στην αδικία. Μήπως δεν ήταν σαφές καθήκον της παλιάς φρουράς να εμποδίσει έναν άνθρωπο, τον Στάλιν, να μετατρέψει την επανάσταση σε γιγάντιο έγκλημα; Περιττεύει να πούμε ότι ο οικοδεσπότης του Μπρεχτ δεν το κατάλαβε, εξαγριώθηκε και τον έδιωξε απ’το σπίτι του. Έτσι, μία από τις σπάνιες περιπτώσεις στις οποίες ο Μπρεχτ μίλησε εναντίον του Στάλιν, έστω και με τον περιπαικτικό επιφυλακτικό του τρόπο, πήγε στράφι.

Χάννα Άρεντ, Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς, Εκδόσεις Νησίδες, Μετάφραση Βασίλη Τομανά.